اطلاعات اولیه برای شناسایی کانیها از خواص فیزیکی ، کرسیتالوگرافی ، شمیایی و هم چنین بررسیهای زمین شناسی استفاده می‌شود . با اینکه نتیجه حاصل از مطالعه خواص کرسیتالوگرافی و شمیایی و همچنین بررسیهای زمین‌ شناسی از دقت بیشتری برخوردار می‌باشد ولی چون استفاده از موارد سه گانه فوق مستلزم صرف وقت زیادی است، لذا در شناساییهای مقدماتی از خواص فیزیکی مدد می‌گیرند، زیرا با اینکه استفاده از خواص فیزیکی در بعضی موارد از دقت کمتری بهره مند است ولی به لحاظ سرعت عمل بخصوص در کارهای روی زمین می‌تواند مفید فایده باشد.

رنگ یکی از خواص مهم کانیهاست ، بطوری که نامگذاری اکثر کانیها با توجه به نوع رنگ آنها صورت گرفته است، چگونگی تشکیل رنگ بسیار پیچیده می‌باشد.

مطالعه رنگ کانیها

برای مطالعه رنگ کانیها دو روش معممول است: مطالعه نوری که از کانی عبور می‌کند و یا مطالعه نوری که کانی منعکس می‌نماید. کانیهایی که نور را از خود عبور می‌دهند و یا مگنتیسم هستند (عناصر اصلی جدول تناوبی و ترکیبات مختلفی آن) کانیهایی که در نور انعکاسی مورد پژوهش قرار می‌گیرند پارامگنتیسم می‌باشند (عناصر فرعی جدول تناوبی و ترکیبات آنها). عناصر فرعی جدول همیشه باعث رنگ می‌شوند مثل کرم ، کبالت ، آهن و مس.

تقسیم بندی کانیها از نظر رنگ

بطور کلی کانیها را از نظر رنگ به 3 دسته تقسیم می‌کنند.

ئیدیوکروماتیسم Idiochromatis

بعضی از کانیها در طبیعت همیشه رنگ بخصوص دارند که این رنگ فقط در این نوع کانیها دیده می‌شود مثل مالاکیت سبز ، آزوریت آبی آسمانی ، لازولیت آبی رنگ است. ئیدیوکروماتیسم ‌معنی رنگ ویژه می‌دهد.

آلوکروماتیسم Allochromatism

بعضی از کانیها در اصل بی‌رنگ هستند ولی به علت وجود مواد ناخالص و یا پیگمنت به رنگهای مختلفی دیده می‌شوند که هر یک از آنها با توجه به رنگی که دارند اسامی مختلفی را دارا می‌باشند. مخصوصا این مطلب در مورد کوارتز بخوبی صادق است. مثلا کوارتز بی‌رنگ را در کوهی ، کوارتز سفید را کوارتز شیری ، کوارتز بنفش را آمتسیت ، کوارتز زرد را سیتیرین ، کوارتز دودی ، کوارتز صورتی را رز کوارتز و بالاخره کوارتز سیاه را مورین می‌‌نامند.

پسیدوکروماتیسم Pseudochromatism

بعضی از کانیها شفاف و یا نیمه شفاف در جهات مختلف رنگهای متفاوتی از خود نشان می‌دهند . این کانی‌ها اصولا فاقد رنگ می‌باشد. ولی چون شعاعهای نوری پس از برخورد به سطح کریستالی آنها که دارای رخ و یا ماکلهای ریزی می‌باشند در جهات گوناگونی انعکاس می‌یابند در نتیجه تداخل این شعاعهای انعکاسی در جهات مختلف رنگهای متفاوتی به چشم می‌خورد. این خاصیت بویژه در لابرادور و همچنین در اوپال اصیل (Noble opal) بخوبی دیده می‌شود.

گاهی ممکن است این تداخل امواج گمراه کننده مثلا گارنیریت دارای رنگی شبیه مالاکیت است و فقط در صورتی می‌توان این دو را از یکدیگر تشخیص داد که آنها پهلوی هم قرار داده شود و باهم مقایسه گردد.

نامگذاری کانی بر اساس رنگ

همانطوری که اشاره شد نامگذاری بعضی از کانیها بر اساس رنگشان صورت گرفته است. کلریت اقتباس است از کلمه یونانی (hloros) به معنی سبز ورودونیت از لغت یونانی (Rhodon) به معنی گل رز گرفته شده ، رابی از کلمه یونانی (Ruber) اقتباس گشته و سرانجام کروکوئیت که منشا آن لغت یونانی (Crocos) به معنی زعفران است گرفته شده.

تاثیر ناخالصی یا پیگمنت در رنگ کانی

در ضمن در اصطلاح کانی شناسی پیگمنت به ماده‌ای گفته می‌شود که باعث تغییر رنگ کانی گردد، البته خود کانی ممکن است، رنگی نداشته باشد ولی مقدار پیگمنت حتی به مقدار یک صدم درصد نیز می‌تواند باعث رنگ کانی گردد. وجود کروم به صورت پیگمنت در کرندوم باعث رنگ قرمز این کانی می‌شود که در این حالت به آن یاقوت می‌گویند. همچنین اگر در کرنودم آهن سه ظرفیتی ، آهن و منگنز دو ظرفیتی ، تیتانیوم و بالاخره مخلوطی از آهن دو و سه ظرفیتی به صورت پیگمنت باشد، به ترتیب رنگهای قهوه‌ای ، عنابی ، آبی و سیاه دیده می‌شود.

علاوه بر این کانیهایی که دارای مقداری ناخالصی هستند. اگر تحت تاثیر اشعه های آلفا، بتا و گاما قرار گیرند رنگین می شوند . مثلا نمک طعام را می توان با اشعه ایکس برنگ زرد درآورد. رنگ سفید شیری کانیها نتیجه وجود حبابهای هوا در لایه‌های کریستالی می‌باشد. برای تشخیص صحیح رنگها لازم است از رنگهای مختلفی که در ذهن داریم استفاده گردد منتها بایستی توجه داشت نامهایی که برای رنگها ذکر می‌کنیم مانوس و متداول باشد.

انواع کانیهای دارای رنگ ثابت

بعضی از کانیها ویژگی دارد که اگر نام آنها را بپرسیم رنگ آنها در نظر مجسم می‌گردد مثل : نبض: آمتیست ، آبی آلمانی: آزرویت ، سبز : مالاکیت ، زرد نارنجی : اورپیمنت ، نارنجی : کروکوئیت ، قرمز : سینابر ، قهوه‌ای : لیمونیت ، خاکستری سربی : مولیبدنیت ، خاکستری فولادی : تترائدریت ، سیاه آهنی : مگنتیت ، آبی نیلی : کوولیت ، مسی : مس خالص ، برنجی : کاکلوپیریت ، طلایی : طلا.

 

نظرات شما عزیزان: